Prambanan en Merapi

Voor de hotelkamers in Jogja Village Inn stroomt een klein slootje, waarin daadwerkelijk vissen zwemmen. Ook de stenen ornamenten vallen nu pas op. Erg leuk gedaan!
Bij het ontbijt bestellen wij weer nasi goreng, die hier niet standaard op het menu staat. Het restaurant is nog versierd met de restanten van het feest van gisteravond. De versiering is gemaakt van jong klapperblad en is erg kunstig gevouwen.
In schril contrast met het mooie en luxe hotel staan de schamele warongs, die in de bevuilde straten rondom het hotel te zien zijn. Ook de in aanbouw zijnde 'Super Indo', een veelgeziene supermarktketen, geeft door de roestige metalen schermen waarmee de bouwplaats is afgezet een sjofele indruk. Verderop zit een man in een joglangan (grote vuilnisbak) te wroeten naar wat bruik- of eetbaars.

Het Prambanan tempelcomplex
Om 9 uur gaan wij op weg naar de het tempelcomplex van Prambanan, dat is gelegen in het gelijknamige dorp in de regio Sleman van de 'bevoorrechte regio' Yogyakarta. Wij krijgen vanaf de grote weg mooi zicht op de Merapi, die wij later vandaag gaan 'beklimmen'. Nou ja, een stukje dan.
Bij de Prambanan aangekomen krijgen wij een Nederlands sprekende gids, Wagiyo, die veel weet en met liefde en systematiek verteld over het complex en diens historie.
De Prambanan heeft drie terrassen, waarover straks meer. Het hoogste terras meet 110 bij 110 meter en heeft 16 tempels en gebouwen:
- Drie hoofdtempels - Trisakti, "drie heilige plaatsen" - voor Brahma, Siwa en Wisnu, gelegen aan de westzijde;
- drie tempels voor de goddelijke voertuigen (Indon.: wahana), gelegen aan de oostzijde;
- twee 'candi apit': bijtempels;
- vier hoektempels (Indon.: candi sudut) in elke hoek van de binnenplaats;
- vier poorttempels (Indon.: candi kelir) bij iedere ingang.

[1] Candi Brahma
Deze tempel heeft een oppervlakte van 20 bij 20 meter en is 37 meter hoog. De tempel en de beeltenissen zijn gewijd aan Brahma. Het beeld van Brahma in de tempel heeft vier armen en vier hoofden. De god Brahma wordt beschouwd als de schepper van de wereld. Aan de buitenzijde van de tempel en op de balustrade is het Ramayana verhaal uitgebeeld.

[2] Candi Siwa
De Shivatempel is de grootste tempel met een oppervlakte van 34 bij 34 meter. De tempel is 47 meter hoog, en is door instortingsgevaar na de aardbeving van 2006 nog niet toegankelijk. De tempel is gewijd aan Shiva, de oppergod van de Trimurti Shiva. Het grote standbeeld in deze tempel heeft eveneens vier armen. De god Shiva is de vernietiger van de (kwade) wereld.
De tempel heeft nog vier standbeelden:
- Siwa Mahadeva (Shiva als grote god) in de oostelijke kamer;
- Siwa Mahaguru (Shiva als grote meester) in de zuidelijke kamer;
- Ganesha (die wordt beschouwd als de zoon van Shiva en Parvati) in de westelijke kamer;
- de grote hindoe-moedergodin Durga Mahisasuramardini in de noordelijke kamer.
Aan de buitenzijde van de tempel en op de balustrade is het Ramayana verhaal uitgebeeld.

[3] Candi Wisnu
De deze tempel heeft dezelfde afmeting als die van Brahma: 20 bij 20 meter groot en 37 meter hoog. De tempel is gewijd aan de godin Vishnu, de beschermer van de (goede) wereld. Vishnu heeft hier ook vier armen. Het beeld zit nogal onder de zwarte smurrie. Niet door vandalisme, maar door de poep van de vleermuizen die boven in de nis huizen.

[4] Candi Wahana
Dit zijn de tempels voor de voertuigen van de goden.
1. De tempel voor Angsa (de gans voor de god Brahma) meet 13 bij 13 meter en is 22 meter hoog;
2. De tempel voor Nandi (de stier; Shiva's voertuig) is 15 bij 15 meter groot en 27,5 meter hoog; Het beeld van de (heilige) stier, gemaakt uit één stuk, weegt al gauw en ton of 3 à 4. Eén hoorn is afgebroken door vallend gesteente na een aardbeving, maar mag volgens de Hindoe-regels niet meer worden gerepareerd.
3. De tempel voor Suparna/Garuda (de haan/de adelaar; vervoermiddel van Vishnu) is weer van gelijke grootte als de candi Angsa.

[5] De hoek- en poorttempels (candi Sudut en candi Kelir)
Er zijn twee keer vier tempels die elk 1,5 bij 1,5 meter groot zijn en 4,1 meter hoog. De functie van de poorttempels (candi Kelir) is het beschermen van het hoogste/centrale plateau tegen het kwaad, omdat dit plateau een heilige ruimte is.

Terrassen
Het tweede (op-een-na hoogste) terras is 222 bij 222 meter groot en bevat oorspronkelijk 224 tempeltjes (Perwara). Op dit niveau mogen alleen de priesters (de Brahmanen) komen.
Alle Perwara-tempels zijn in ruïneuze staat, op twee na die geheel zijn hersteld. Met hulp van UNESCO wordt getracht alle tempels weer in originele - zij het verstevigde - staat terug te brengen. Een Perwara-tempel meet 6 bij 6 meter en is 14 meter hoog.
Het derde (en laagste) terras is 390 bij 390 meter groot. Dit plateau is bedoeld voor de gewone stervelingen; er staan geen gebouwen op.

De Prambanan is de grootste Hindoe-tempel in Midden-Java. In de Inscriptie van Siwagrha (of Sivagrha) - de oudste overgeleverde Javaanse literaire tekst uit 856 na Chr. - wordt gesproken over een tempel met een vorm die lijkt op die van de Prambanan.
De candi Prambanan, werd vroeger gebruikt door de hindoe-gemeenschap om te bidden en aanbidden van de Trimurto-goden. Thans is de Prambanan een 'dode' tempel: het gebouw wordt alleen gebruikt voor toerisme, onderwijs en wetenschap. Hoewel: in de Brahma-tempel staat wel een vrouw devoot te bidden.

Het complex werd drie keer verwoest door een aardbeving: in 1006, in 1549 en in 2006. Volgens Bartjens zou de volgende aardbeving dus over 500 jaar moeten komen, maar het is dan te hopen dat de candi's dan alle voorzien zijn van een aardbevingsbestendig karkas van gewapend beton. Wagiyo wijst ons op de oorspronkelijke pen en gat-achtige stapelconstructie, gebaseerd op het Lingga-Yoniprincipe, waar geen cement aan te pas komt. Het eerste onderzoeksverslag over de Prambanan werd overigens geschreven door C.A. Lons, die Midden-Java bezocht in 1733 en alle tempels aantrof in een staat van ontreddering.
De restauratie van het tempelcomplex begon in 1885 en is nog steeds aan de gang. De Shiva tempel is volledig gerenoveerd in 1953; de Brahma-tempel kwam gereed in het jaar 1987.
Vier jaar later (1991) was de Vishnu-tempel klaar en weer twee jaar (1993) waren de Wahana-tempels volledig gerenoveerd (1993).
Helaas vernielde - zoals ik al meldde - in 2006 een aardbeving opnieuw grote delen van het tempelcomplex. De hoofdtempel van Shiva is, wegens instortingsgevaar, dan ook niet van binnen te bekijken; de tempels van Angsa en Suparna zijn ook niet aan de buitenkant van nabij te bekijken, omdat deze met hekken zijn afgezet.

In de verte zien wij een openluchttheater waar ook het Ramayana-ballet wordt uitgevoerd. Dit, met op de achtergrond de dan uitgelichte Prambanan. De dansgroep, zo vertelt de gids, bestaat uit zo'n honderd dansers, volwassenen en kinderen.

Een 'oude' bekende
Het museum(pje) laten wij - vermoeid van het klimmen - links liggen. Buiten in het park is een speeltuintje met een staande kooi met daarin een raafachtige vogel. Het blijkt een rajawali - raetius pennatus - een indische havik.
Tot onze verbazing worden wij opnieuw aangesproken door dezelfde schooljongen als bij de Borobudur. Nu niet met zijn juf, maar met twee andere kornuiten. Het gesprek gaat nu veel vlotter en natuurlijker. Naast het maken van foto's over en weer en het uitwisselen van e-mailadressen, schrijven wij iets in het Engels in hun schriften. Hopelijk goed voor een A+ op hun rapporten.
Weer bij de parkeerplaats aangekomen moeten wij een complete pasar door met allerlei prullaria. Gelukkig geen opdringerige verkopers.

Gunung Merapi
Wij besluiten eerst naar de Merapi te gaan en dan pas te gaan eten, want de wolken ontnemen steeds meer het zicht op deze machtige vulkaan. Sugiyono had eerder gewezen op de grote vrachtwagens die vol zitten met pasir (kiezelzand) en stenen. Het gros van de mannen in deze buurt werkt in deze bedrijfstak, zowel legaal als illegaal. Wij komen later ook bij een afgraving waar alles met de hand wordt gedaan. De regering heeft graafmachines verboden om zo de werkgelegenheid op peil te houden. Sugiyono's jongere broer werkt overigens als chauffeur op een van deze zandauto's.

Aan de voet van de Merapi bezoeken wij een 'bungker', bedoeld als bescherming tegen de eerste bedreiging van een vulkaanuitbarsting. Dat deze bunker niet helpt als de lavastroom goed op gang komt is gebleken bij de laatste uitbarsting: de bunker is volgestroomd met lava.
Wij klimmen een eind naar boven en zien de restanten van een bedolven huis. Ook zijn er in de bergwand geslagen ravijnen, waar men al weer dammen aan het bouwen is tegen de erosie.
Van de Merapi zelf zien wij zo goed als niets; alleen een glimp achter de wolken.
Overal is het al weer groen aan het worden. De bomen hebben een behoorlijke lengte. Onvoorstelbaar dat dat zo snel gaat.

Terug naar Yoyga
Op de weg terug eten wij in een eenvoudig tentje: Timbul Roso. Javaans voor timbul rasa: 'naar boven komende smaak'. Wij kiezen nasi putih met gurami in een geel sausje en Spaanse pepers. Als groenten kangkung met asam. De gurami is lekker, maar zou niet zo veel graten moeten hebben.

Sugiyono weet nog een adresje waar ik mogelijk een standaard kan kopen voor mijn keris. En inderdaad: een schamel huisje in de stadskampong, maar met een hoeveelheid kerissen waar een verzamelaar jaloers op zou worden. Hoe verleidelijk ook: ondanks aandringen houd ik het hoofd koel en koop ik geen van de - soms prachtig versierde - kerissen. Wèl de standaard.

Om half vijf komen wij - voor de laatste nacht - terug bij Jogja Village Inn. Na inpakken van onze spullen en het douchen gaan wij weer schrijven in de eetkamer. Met kopi tubruk natuurlijk.
Morgen om 9 uur vertrekken wij naar Surakarta, beter bekend als Solo.