Lembang en Bandung

Bij het ochtendgloren zien wij voor het eerst hoe de gewassen er bij staan. Naast pepers, dit keer ook tomaten en kool. In de verte zijn de bendera's voor de hari merdekaan goed te zien. Naast de nationale tweekleur, zijn ook stokken getooid met vlaggen in meer kleuren. Van boven naar beneden: rood, wit, ... blauw! (en dan nog een gele). Van een afstand gezien wappert dus gewoon de bendera Belanda boven de desa. Een vreemd gezicht, zeker voor een bevrijdingsfeest.
Dat vandaag een wandeldag zou worden staat vast. Op advies van Ostik nemen wij een gids mee voor de wandeltocht naar de watervallen in de Taman Wisata Maribaya, de Cikapundung-kloof en het natuurpark Taman Huta Raya Ir. H. Djuanda. Het is namelijk mogelijk te verdwalen op de 7,5 kilometer lange tocht van Lembang naar Dago (Bandung). De gids is de kacung van Villa Venetys, Atep, die in het dorp vlak bij de villa woont.
De tocht start met een flinke trip naar beneden, maar is wonderschoon. De waterval is goed te bekijken vanaf twee bruggen: een bovenaan de waterval en een onderaan. Opvallend is ook de grote hoeveelheid meuk die met het water wordt meegevoerd en zich samenpakt in de watermassa onderin: een betere visualisatie van plastic soep kun je niet krijgen.
De wandeltocht is overweldigend. Wij lopen in een groen dal, met naast ons de Cikapundung-rivier en links en rechts enorme wanden met dichte begroeiingen, waar af en toe makaken te zien zijn. Natuurlijk, wij lopen op een stenen pad en sommige bomen zijn soms netjes voorzien van een bordje met hun Indonesische en Latijnse naam. Toch krijg je het idee in een oerwoud te lopen ("Toen kwam er een tijger gesluip-sluip / Die nuttigde hen voor diner / De botjes die liet hij maar liggen / De rest nam hij stilletjes mee").
Het is ook lekker rustig; vooral in het begin van onze tocht kwamen wij bijna geen mensen tegen. Wel moesten wij af en toe opzij voor brommers, die ook hier rijden.
Sommige bomen hebben erg mooie bloemen, zoals de spathodea campanulata (in Bahasa: ki achet en - met dank aan Wikipedia - in het Nederlands: Afrikaanse tulpenboom). Deze boom heeft prachtige rood-oranje bloemen in de kruin. Een andere veelgeziene boom is ook Afrikaanse import: de mahonie uit Oeganda.
De omgeving laat zich maar moeilijk fotograferen en filmen. De bomen en de wanden zijn zó groot, dat deze niet in een zoekvenster passen. Daarnaast is het 'gevoel' niet in een beeld te vangen. Daar heb je professionele fotografen voor (maar ja, adik Bas had andere dingen te doen). Een aardige impressie (incl. video) staat op http://bit.ly/1sCrN9M
In het laatste deel van de wandeltocht komen wij aan bij de gua Belanda, een tunnel uit 1906 met zijbeuken, die aanvankelijk is gebouwd om het water uit de Cikapundung naar de Bandungse elektriciteitscentrale te laten stromen. Twaalf jaar later kreeg de tunnelgrot een militaire functie. De tunnel is pikdonker. Het bijlichten met de lamp van de videocamera heeft nauwelijks effect. Wij lopen daarom in ganzenpas strak achter Atep aan. De tunnel uitgekomen, vervolgen wij onze weg naar de gua Jepang (uit 1942). Dit is een wat kleinere grot die door romusha's en gevangen KNIL-soldaten is uitgehouwen voor de Japanse soldaten.
Ostik vertelde later dat de grotten veel worden gebruikt door jonge stellen om - als ik het goed begreep - te pim-pam-petten. Hij heeft zelf zijn middelbare schooltijd in Bandung doorgebracht en heeft "sweet memories" aan de gua's. Dat was vóór zijn huwelijk, zei hij er snel bij.
Na een klim naar boven (aduh, mijn kakkies) komen wij aan bij het borstbeeld van min.pres. ir. H. Juanda (ofwel Djoeanda Kartawidjaja, 1911-1963), naar wie dit eerste nationale park van Indonesië in 1985 is vernoemd.
In de verte zien wij de auto staan (Ostik zou ons oppikken op het eindpunt) en ... lopen ons vast. Atep toont zich besluitvaardig en we lopen een andere route ... de verkeerde kant op. Hoewel Carla's ingebouwde navigatie (de CarlaCarla®) aangeeft dat wij niet goed lopen, lopen wij toch braaf achter Atep aan. Goede oefening voor Carla's wandeltocht met haar werk in Italië (aansluitend op deze reis).
Terug in Villa Venetys worden wij weer ontvangen door de jaga en staat even later de lunch geserveerd: sate kambing en sate sapi met nasi putih en papaya (lôh, bij indo's nu liur op het toetsenbord).
Na de lunch vertrekken wij naar Bandung. Emile Leushuis heeft in zijn boek 'Gids historische wandelingen Indonesië' (KIT 2011, ISBN 978-94-6022-162-0) twee wandelroutes beschreven. Die door de oude stad heb ik grotendeels gelopen met pa in 2010, dus wij starten met de wandeling door Noord-Bandung die begint bij het ITB (Institut Teknologi Bandung, voorheen Technische Hogeschool Bandoeng) aan de Jalan Ganeça (v/h Hoogeschoolweg). Het gebouwencomplex, met de markante daken met ventilatiegaten, is druk bevolkt met studenten. Het viel Carla op dat er - zeker voor een TU - heel veel vrouwen zijn. Van een van de aula's staat de deur open. Omdat de zaal leeg is en het plafond met de houten spanten er prachtig uitziet, nemen wij een kijkje. Bagus!
Wij vervolgen de route langs onder meer Villa Merah uit 1922 (Jl. Tamansari v/h Huygensweg) met de uit Nederland overgebrachte rode bakstenen, het klokvormige huis 'Ons Thuis' (1920) aan de Jl. Ganeça en het onherkenbaar verbouwde RK ziekenhuis Santo Boromeus (Jl. ir. H. Juanda v/h Dagoweg) naar de Jalan Pagergunung (v/h Jan Steenlaan). In deze laan zijn in 1939 twaalf identieke villa's gebouwd - in Amerikaanse stijl - waarvan er nog tien over zijn. De woningen zijn nagenoeg in de originele staat. Wij krijgen hierdoor een goed beeld hoe een villawijkje in Nederlands-Indië er zeventig jaar geleden uit heeft gezien (daarbij goed de grote hekken, de vele auto's en brommers en de bovengrondse bekabeling wegdenkend).
Intussen blijkt de batterij van onze fotocamera in het rood te staan. Vergeten op te laden! Wij hopen dat-ie het nog even volhoudt, want er komt nog een wandeling aan ...
Omwille van de tijd nemen wij de short cut naar Gedung Sate, waarbij wij Villa De Driekleur overslaan (wij rijden daar later weer langs). Op het terrein vóór Gedung Saté (1924) - toen en nu een gouvernementskantoor - staan groepen (para)militairen te exerceren. Het gebouw is afgezet met hekken, maar ons naar binnen kopen (zoals in 2010) slaan wij dit keer over vanwege de tijd. Wel nog even langs het post- en giromuseum (1924), het geologisch museum (1929) en districtskantoor Gedung Dwi Warna (het 'tweekleurengebouw' uit 1940) aan de Jalan Diponegoro (v/h Rembrandtstraat).
Door een misverstand stonden wij bij Dwi Warna te wachten en Ostik bij het Museum Geologi ernaast. Hoe dan tôh? Wij besluiten de tweede wandeling met de helft in te korten en te eindigen bij restaurant Braga Permai.
Door de drukke stad rijden wij richting het oude centrum en parkeren - met hulp van een tukang parkir mèt fluitje - op de kop van de Jalan Braga. Een klein stukje teruglopend zien wij op een gevel 'Warenhuis De Vries' ("Landbouwbenoodigdheden, import, commissionairs, venduhouders"). Dit pand uit 1909, verbouwd in 1920, was het eerste moderne warenhuis van Bandung. Wij lopen door naar de Jalan Asia Africa (voorheen de Groote Postweg) naar het pand uit 1920 van de Pikiran Rakyat (de Volkskrant van Indonesië). Daarnaast staat - bij de stoomwals op de sokkel - kilometerpaal '0', alwaar gouverneur-generaal Daendels in 1810 gezegd zou hebben dat op dit punt een stad moet verrijzen na de voltooiing van de brug over de Cikapundung. Rechts dáárnaast staat Hotel Preanger uit 1929, een gebouw dat (jong bouwkundig ingenieur) Soekarno mede ontworpen heeft. Wij steken met gevaar voor eigen leven de Jl. Asia Africa over om Hotel Savoy Homann te bekijken, dat begin 20e eeuw meermalen is verbouwd en uiteindelijk haar mooie golvende ontwerp heeft gekregen. Wij lopen door de lobby naar de achterzijde richting de vervallen Radio City-bioscoop uit 1923 (thans Dian Kencana Futsal Club) aan de Jl. Dalem Kaum. Wij lopen langs de - inderdaad immens grote - 'Grote Moskee' teug naar de Jl. Asia Africa, waar naast elkaar markante gebouwen staan, waaronder een robuust gebouw uit 1912, voorheen van de Nederlandse Handel-Maatschappij (1912). Wij slaan bij het Museum van de Azië-Afrika Conferentie (lang verhaal; andere keer) linksaf de Bragaweg op, langs onder meer het art-deco Majestic Theater uit 1922 (v/h Concordia bioscoop), Hotel Braga uit 1926 (v/h Hotel Wilhelmina), een afgebroken pand dat ooit warenhuis Sarinah was, sociëteit Ons Genoegen uit 1930 van het Indo-Europees Verbond (in een zijstraat) en Toko Sumber Hindangan (1929) dat zich nog steeds afficheert als 'Het Snoephuis'. Wij eindigen in restaurant Braga Permai, dat niet meer hetzelfde pand is als in 1923, maar wel lekkere cocktails en ijskoffie heeft.
Het is weer een flinke rit terug naar Lembang, door de avondspits, langs bengkels en warungs over de brakke weg de berg op. Apart blijven ook de 'poortwachters' bij de in- en uitgangen van de desa's.
Wij genieten in de villa weer van een heerlijke maaltijd.
De optie om de Tangkuban Perahu te beklimmen morgenochtend laten wij achterwege. Wij staan (iets) later op en gaan dan in één stuk door naar Linggarjati. Geplande reistijd: 7 à 9 uur ...

Woordenlijst - Daftar kata

adik - jongere broer/zus
aduh! [adoe!] - ach, au
bagus [bagoes] - mooi
Belanda [Blanda] - Nederlander, Nederlands
bendera - vlag
bendera Belanda - Nederlandse vlag
bengkel - werkplaats
desa [dessa] - dorp
gedung - gebouw
Gedung Sate [Gedoeng saté] - neoklassiek gebouw in Bandung
gua [goea] - grot
Hari Merdekaan Indonesia [~ merdekka-an ~] - Indonesische Bevrijdingsdag (17 augustus)
"Hoe dan tôh?" (Petj.) - "Wat nu?"
hutan [hoetan] - bos
jaga [djaga] - bewaker
jalan [djalan] - straat
Jepang [Djepang] - Japan
kacung [katjo(e)ng] - hotelbediende
kakkies (Petj.) - voeten
liur [lioer] - kwijl, speeksel
lôh (Petj.) - jôh
merah - rood
nasi putih - witte rijst
Pikiran Rakyat - Javaans dagblad (lett.: 'de Volkskrant' )
pim-pam-petten - juviniele copulatie, niet de matremoniale concipiëring tot doel hebbend
raya [raja] - groot
sate, satay, satai - saté
sate kambing - geitenvleessaté
sate sapi - rundvleessaté
taman - tuin, park
taman hutan - bospark
Tangkuban Perahu [Tangkoeban Prahoe] - vulkaan op west-Java (lett.: 'omgekeerde prauw' )
toko - winkel
tukang parkir [toekang parkir] - parkeerwachter
warung - kraampje
wisata - tour