Gili Air (3)

Wij zitten op een vakantie-eiland(je) bij uitstek: zon, zand en zee, alles gericht op de toeristen en - in dit geval - geen historische of culturele bezienswaardigheden: de Gili-eilanden werd voor de opkomst van het toerisme bevolkt door vissers. Vissers die overigens door het 'dynamietvissen' de koraalriffen rondom hun eiland volledig om zeep hebben geholpen (en dat geldt voor heel Lombok). Sommige duikers klagen ook over het duiken naar zandvlaktes in plaats van naar de koralen die op de advertentieborden staan.
Ik duik ook graag, maar dan in de geschiedenis.

Vanaf de zuidzijde van het eiland, waar wij dus tijdelijk resideren, kunnen wij de kust van Lombok duidelijk zien. Net als Bali, is Lombok een populair vakantie-eiland. Beide eilanden hebben nog iets gemeen: hun bloedige 'pacificatie-geschiedenis', iets meer dan 100 jaar geleden.

Ik heb mijn historische kennis over Bali weer wat kunnen opvijzelen dankzij een interessant boekwerk in de villa in Padangbai (heb ik netjes laten liggen). Voor wat betreft Lombok*, kon ik onder meer putten uit het Historisch Nieuwsblad. Maar waarschijnlijk ben ik een zonderling die telkens de geschiedenis induikt van de plaatsen die hij bezoekt.
Soms goed voor plaatsvervangende schaamte, al moet alles in zijn tijdsgewricht worden bezien. Van de huidige Indonesiërs, op Java, Bali, noch Gili, is iets te merken van vijandigheid ten opzichte van de Nederlanders. Zelfs niet in de musea (waar de Nederlanders als duidelijke agressor wordt weergegeven in diarama's en beschrijvingen) of bij de hari merdekaan-herdenking (waar men verkleed als TNI-er, Jap of koloniaal naast elkaar staat). In beide gevallen wil men met jou, als Belanda, op de foto.

Iemand schreef, dat het historisch besef in Indonesië niet al te groot is. Maar daarmee onderscheiden zij zich niet van de doorsnee-Nederlander. Ik heb niet de illusie dat iemand hier op het strand enig weet heeft van de gebeurtenissen op het eiland waar men recht tegenaan kijkt.

En toch geniet ik - met Carla - van de omgeving, het weer en natuurlijk het eten.
Morgen is helaas de laatste volle vakantiedag, daarna volgen twee dagen reizen.

Sampai besok!


*Voor de liefhebber, een geschiedenisles:
Lombok was een vazal-eiland van de Balinese vorsten, die op hun beurt tot eind 19e eeuw autonoom beleid voerden over hun vorstenlanden, inclusief buitenlandbeleid. Zo hadden bijvoorbeeld de Engelsen en de Denen handelsposten op Bali, maar kregen de Nederlanders aanvankelijk geen voet aan de grond.
In de tijd dat de derde wereld letterlijk werd verdeeld onder de Europese grootmachten (allez, en België natuurlijk) wilde Nederland, overmoedig geworden door hun eindelijke overwinning van de Aceh-oorlog (aan Acehse zijde 100.000 doden, 500.000 gewonden), heel Indië pacificeren. Het verzoek van de Sasaks (de bewoners van Lombok) aan de Nederlanders hen te bevrijden van de 'wrede Balinezen' hielp daarbij; de drang om de Engelsen eruit te wippen en een handelsmonopolie te genereren hielp waarschijnlijk nog meer.
De Balinezen waren echter niet van plan zich zo maar over te geven. Na de landing van het KNIL op Lombok, ondergingen zij door de Balinezen een gevoelige nederlaag: 100 doden, 250 gewonden. En hoewel dit een reguliere oorlogshandeling was, is dit in Nederlands gepresenteerd als het ‘verraad van Lombok’.
Een tegenaanval, met zware versterkingen, volgde. Op Lombok werd de havenstad Ampenan, de hoofdstad Mataram en alles er tussenin aan flarden geschoten en platgegooid. Bij de verovering van het paleis van de radja - de pura Cakranegara - kwamen 2.000 Balinezen om het leven. De oorlogsbuit (de 'schat van Lombok', zijnde al het goud, zilver, edelstenen en juwelen uit het paleis en van de doden) werd naar Amsterdam overgebracht. Wat niet omgesmolten is, ligt tegenwoordig in Leiden.
De radja overleefde de aanval overigens en werd verbannen naar Batavia. De overige vorsten pleegden ritueel zelfmoord (perang puputan). Lombok was gepacificeerd.
Een aantal jaar later startte ook de 'pacificatie' van Bali, soms eveneens eindigend in perang puputans, zoals bij Pamecutan (3.500 Balinese doden).

Woordenlijst - Daftar kata

Batavia - oude benaming van Jakarta
Belanda [Blanda] - Nederlander
Hari Merdekaan Indonesia [~ merdekka-an ~] - Indonesische Bevrijdingsdag (17 augustus)
KNIL - Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger
perang puputan [prang poepoetan] - rituele zelfmoordaanval
pura [poera] - hindoeïstische tempel
raja [radja] - vorst
sampai besok - tot morgen
TNI (Tentara Nasional Indonesia) - Indonesische nationale leger