Borobodur en Yogyakarta

Ik zei nog stoer tegen Carla: van die muezzin, word ik niet wakker. Dat was ook zo, de vorige keer. Maar nu ...
Om 05:00 uur klonk de salat zó hard, dat het leek of de megafoons midden in de kamer stonden. Nonde ...
Weer terug in slaap gevallen, klint het om 05:30 uur nogmaals snoeihard "Haja ilal-salah ... ". Vals gezongen ook nog. Het salat helemaal nergens op.

Om 06:00 uur moe opgestaan om te ontbijten en naar de 'candi der candi's' te lopen: de Borobudur. Het complex is al toegankelijk vanaf 06:00 uur, maar dan zouden wij het onbijt missen (en zonder eten/koffie geen actie). Wij gaan dus wat later en hopen de drukte en warmte alsnog voor te zijn.
Wij hebben de tickets via Antarin gekocht (goedkoper ook nog) en kunnen via de VIP-ingang naar binnen. Afgezien van een gratis kop koffie/thee of een flesje water is het grote voordeel dat je niet door de haag plakkerige verkopers hoeft te lopen. Het is inderdaad nog niet druk, al is aan de voet van de tempel een docent met een megafoon een enorme groep studenten aan het instrueren.
De tempel is weer prachtig. Van schade na de uitbarsting van de Merapi in 2010 is niets te zien. Wij lopen alle negen etages (zij het elk één keer in plaats van de voorgeschreven drie keer) op weg naar die ene grote stupa in het midden van het heiligdom: 'het Nirwana', waar het inmiddels goed warm is geworden.

Na het bereiken van de top gaan wij richting uitgang. De luxe van de heenweg hebben wij nu niet: wij moesten door een waar doolhof langs uitstallingen en warungs. Losse - meelopende - verkopers, prijzen hun oleh-oleh aan en weten van geen wijken. Waarschijnlijk hadden wij niet netjes de bordjes 'keluar' moeten volgen, maar gewoon ons richtinggevoel ("Dáár kwamen wij vandaan"). Gelukkig zit er één verschil tussen deze verkopers en die in - bijvoorbeeld - Tunesië: de verkopers hier zijn niet handtastelijk.

Aangekomen bij de straat staat een oud vrouwtje langs de weg om over te steken. Zij is zó kromgebogen dat zij het verkeer nauwelijks kan zien. Als vraag of ik haar moet helpen, grijpt zij meteen mijn hand en lacht zij breeduit (Nenek sudah tua / Giginya tinggal dua).
Weer een goede padvinder geweest, vandaag.

Terug in het hotel mandiën en uitchecken. In de tuin nemen wij nog een foto van de (giftige) maja pahit en om 11:00 uur vertrekken wij richting Yogyakarta, een ritje van twee uur.

Alvorens in te checken in het hotel, laten wij ons afzetten bij het fort "Vredeburg", in 1765 - met toestemming van Hamengku Buwono III - neergezet ter bescherming van de Nederlandse gouverneur-generaal. Deze benteng is ons startpunt van een stadswandeling uit (jawel, alweer) het boek van Emile Leushuis.
Het fort is geheel in tact (men serveert er zelfs "De Indische koffie") en is nu een museum met diarama's over de recente geschiedenis van Indonesië. In de tafarelen is de zelfstandigheidsstrijd van Indonesië weergegeven, vanuit Indonesisch perspectief. Wij voelen ons als een Duitser in Herinneringscentrum Kamp Westerbork, maar wij worden door de andere bezoekers (allen Indonesiërs) vriendelijk lachend begroet.
Aan de overkant van "Vredeburg" ligt het presidentieel paleis, een in 1869 gebouwde woning in open Indische stijl voor de gouverneur van Yogyakarta. Bij het kruispunt richting de alun alun liggen de imposante panden van de Bank Indonesia (voorheen de Javasche bank; eclectisch gebouw uit 1914), de posterijen (voorheen het departement Burgelijke Openbare Werken; 1910-1912) en de Bank Nasional Indonesia (voorheen de Nillmij; art-deco uit 1923). Op het kruispunt staat ook het Monumen Serangan Umum 1 maret 1949, dat de aanval van de republikeinen op het Nederlandse leger in Jogja herdenkt. De stad was slechts zes uur in Indonesische handen.
Op de noordelijke alun alun staan twee grote waringins die als heilig worden beschouwd. Zij zijn oorspronkelijk in 1756 geplant. Bij het sterven van de sultan, wordt een der bomen gekapt en wordt - bij de troonsbestijging van de opvolger - van de jonge scheut een nieuwe geplant. De jongste boom stamt dus uit 1989.
De keraton laten wij letterlijk links liggen (die bekijken wij morgen) en wij gaan via de Masjid Gede (een open veranda-moskee uit 1773) de kampung Kauman in, waar de straten prachtige doorkijkjes geven en de huizen soms een mix zijn tussen Europese en lokale bouwstijlen. Het is soms even zoeken naar de juiste route in de kampung (je verdwaalt er snel), maar het is echt de moeite waard. Leuk zijn ook de kinderen die willen dat je hen op de foto zet, waarbij de jongste direct de duckface-pose weet op te zetten.
Na Kauman lopen wij via de Jl. Ngasem naar Gang Pahlawan Abdulhadi. Links (in kampung Kriyan) woonden vroeger de timmerlieden van de keraton; rechts (in kampung Gebulen) de bedienen die de vuren verzorgden in de keraton. Doorlopend in de wijk komen wij in restaurant 'nDalem Ngabean', dat is gevestigd in de adelijke woning van de ndalem Ngabean. Naast het eetgedeelte staat een prachtige pendopo die zeker niet onder doet voor het exemplaar van de sultan in de keraton om de hoek.
Na de koffie en (lekker koude) cola lopen wij naar de zuidelijke alun alun, waar Ostik ons staat op te wachten om ons naar het hotel te brengen.

Ons hotel - Duta Garden - ligt midden in kampung Timoran en is drie jaar geleden gebouwd. Aanvankelijk waren wij even in verwarring, omdat wij dachten Dusun Jogja Village Inn te hebben geboekt. Dat blijkt niet zo te zijn (lupah, dese). Hoewel dit hotel minder luxe is, is het heel erg leuk opgebouwd met een open lobby en ontbijtruimte. In de prachtige tuin (met vijver-zwembad-vijver) staan onder meer sirsak, nangkabomen (incl. vruchten) en kelapa gading.
De kamers zijn ingericht als huisjes en de terrasjes (met nieuw meubilair in koloniale stijl) liggen direct aan de tuin. De bamboe kreeën, de krekels en de (brul)kikkers maken het tempo dulu-gevoel helemaal af.
Nadeel: in het hotel is geen restaurant. Wij gaan daarom eten bij Hani in de drukke Jl. Prawirotaman (nasi campur en cordon blue). Daarna per becak naar Jl. Malioboro - omdat ons was verteld dat er een optocht zou zijn richting de keraton (niet dus: beuken die fèn) - en per ojek terug naar het hotel. Toch spannend in dit verkeer, voorop in een zitje zonder enige macht over het stuur.

's Avonds - als Carla al naar bed is en ik dit verhaal schrijf - hoor ik de tokeh. Helaas ben ik te laat met de geluidsrecorder van mijn netbook. Over de enorme rat (?) die met een noodgang over het platje voorbijkwam zwijg ik maar even ...

Selamat makan, jullie; ik ga slapen!

Woordenlijst - Daftar kata

alun alun [aloen-aloen] - dorpsplein, groot open plein
becak [betjak] - fietstaxi
benteng - fort(ificatie)
beuken (Petj.) - iemand een klap geven
Borobudur (Jav.: Barabudhur) - boeddhistische tempel op Midden-Java
candi [tjandi] - Hindoestaanse tempel
fèn (Petj.) - vent
gang - steeg
gading - ivoor
haja ilal-salah (Arab.) - kom tot het gebed
Hamengku Buwono III (Jav.: Hamengkubuwana III) [Hamengkoeboewono III] - sultan van Yogyakarta, 1769-1814
Jl. - afk. van 'Jalan' (straat)
Jogja [Djokja] - gangbare benaming van Yogyakarta
kampung [kampong] - volkswijk, stadswijk of dorp
kelapa [klapper] - kokosnoot
kelapa gading (Lat.: phytelephas macrocarpa) - ivoorpalm
keluar - uitgang
keraton [kraton] - paleis van de sultan
kree - zonnescherm
lupah [loepah] - vergeten
maja [madja] (Lat.: aegle marmelos) - slijmappel
mandi - baden, wassen
masjid [mesjid] - moskee
maret - maart
monumen - monument
muezzin - oproeper tot gebed (Isl.)
nangka (Lat.: artocarpus heterophyllus) - jackfruit
nasi campur [nasi tjampoer] - mini-rijsttafel
nasional - nationaal
ndalem (Jav.) - Javaanse adelijke titel
nenek sudah tua, giginya tinggal dua - oma is al oud, zij heeft nog maar twee tanden (uit het slaapliedje 'Burung kakatua')
ojek [odjek] - brommertaxi
oleh-oleh - souveniers
pahit - bitter
pahlawan - held
pendopo - paviljoen, open overdekking voor het paleis
salat (Arab.: as-salah) [salaat] - ritueel gebed (Isl.)
selamat makan - eet smakelijk
serangan - aanvallen
sirsak (Lat: annona muricata) - zuurzak, guanábana
tempo dulu [tempo doeloe] - die goede oude tijd
tokeh - gekko
umum [oemoem] - algemeen
waringin (Lat.: ficus benjamina) - treurvijg